แผนการสอนรายสัปดาห์ ครั้งที่ 3 ระดับประถมศึกษา

2

ร้อยแก้วร้อยกรอง

บทอ่านร้อยแก้ว ร้อยกรองและสำนวนภาษาที่เกี่ยวกับการพูด

ผู้เรียนสามารถอธิบายความหมายของการพูดบทอ่าน ร้อยแก้ว ร้อยกรอง

ขั้นที่ 1 การกำหนดสภาพปัญหา ความต้องการในการเรียน ครูและผู้เรียนได้สนทนาถึงร้อยแก้วร้อยกรอง พอสังเขป ขั้นที่ 2 การแสวงหาข้อมูลและการเรียนรู้ 1. ผู้เรียนร่วมกันศึกษาใบความรู้ตามหัวข้อที่ได้รับมอบหมาย 2. ผู้เรียนร่วมกันทำใบงานและสรุปร่วมกันโดยให้ตัวแทนกลุ่มนำเสนอหน้าชั้นเรียน 3. ผู้เรียนร่วมกันสรุปและเฉลยเนื้อหาในแบบฝึกหัดแล้วแก้ไขให้ถูกต้อง ขั้นที่ 3 การปฏิบัติและการนำไปใช้ไปประยุกต์ใช้ -มอบหมาย ให้ผู้เรียน ค้นคว้า และวิเคราะห์ บทอ่านร้อยแก้ว ร้อยกรองและสำนวนภาษาที่เกี่ยวกับการพูด ขั้นที่ 4 การประเมินผล 1. ผลการสังเกตการร่วมกระบวนการกลุ่ม 2.การแสดงความคิดเห็น/การตอบคำถาม 3.ผลการตรวจใบงาน/แบบฝึกหัด/กรต.

6

-  ใบความรู้ -  แบบเรียนวิชา -  ใบงาน /แบบฝึกหัด - สื่อ VCD

- การมาเรียน - การมีส่วนร่วม - การตอบคำถาม - การสังเกต - การทำใบงาน - แบบฝึกหัด - กรต.

รายวิชา ศิลปะการใช้ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร

ใบความรู้ เรื่อง ร้อยแก้ว ร้อยกรอง

บทร้อยแก้ว ตาม “ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ให้ความหมายไว้ว่า คือ ความเรียงที่สละสลวยไพเราะเหมาะเจาะด้วยเสียงและความหมายซึ่งยากกว่าการเขียนร้อยกรองนักตัวอย่างบทวิเคราะห์, วิจารณ์บทร้อยแก้ว

บทร้อยแก้วเทิดพระเกียรติฯ พ่อหลวงของปวงชนชาวไทย

        บทร้อยแก้วของไทยเรา ได้แก่ ไตรภูมิพระร่วง หรือเตภูมิกถา เป็นพระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) เขียนเป็นบทร้อยแก้ว เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับคำสอนในพุทธศาสนา ในที่นี้ขอนำเสนอรางวัลชนะเลิศการประกวด "พ่อหลวงของปวงชน"

พ่อ คือ ผู้ที่ให้กำเนิด และเป็นผู้ที่มีพระคุณของเรา แต่ผู้ที่เป็นพ่อของคนไทยทุกคน คงไม่มีคำอื่นใดเหนือคำว่า “ พ่อหลวง ” ของพวกเราทุกคนเป็นแน่

          เมื่อเริ่มจะเขียนคำบรรยายถึงคำว่า “ พ่อหลวง ” ของคนไทยทุกคนแล้ว ก็มีอาการที่บอกไม่ถูก ไม่รู้จะสรรหาคำใดมาเขียน พรรณา รู้เพียงแต่ว่ามีอาการเหมือนขนลุกซู่ และเริ่มมีความรู้สึกเหมือนหัวใจพองโต ความรู้สึกปลาบปลื้มใจ ภูมิใจ และมีความรักความห่วงใย ที่มอบให้กับพระองค์ท่านมากมายเหนือสิ่งอื่นใดที่จะเขียนบรรยาย รู้แต่เพียงว่าไม่ว่าใคร ๆ ก็แล้วแต่ก็คงจะมีอาการที่ไม่ต่างจากกันเมื่อพูดถึงพระองค์ท่าน ความรู้สึกนี้ย่อมถ่ายทอดออกมาไม่หมด พระองค์ท่านเป็นผู้ให้ เป็นผู้ที่ทำให้พวกเรามีความสุข ทรงเป็นที่ยึด เหนี่ยวจิตใจของคนไทยทุกคน ยามใดที่พวกเราเดือดร้อนพบกับปัญหามากมายเพียงใด เมื่อได้ฟังพระราชดำรัสจากพระองค์ท่าน ความทุกข์และความเดือดร้อนเหล่านั้นก็จะหมดและหายไปในที่สุดและเราก็จะได้พบกับรอยยิ้ม ทุกพื้นที่ในแต่ละภาคของประเทศไทยที่พบกับความเดือดร้อน ได้พบกับ อุทกภัย วาตภัย ภัยธรรมชาติใด ๆ ก็แล้วแต่ เพียงพระองค์ท่านชี้แนะแนวทางแก้ไข ไม่ว่าจะเป็น โครงการใด ๆ ที่พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดทำขึ้นทุกโครงการตามพระราชดำริก็ทำให้ความเดือดร้อนต่างๆ ผ่อนคลายลงและกลายเป็นความปลื้ม ปิติ ถึงแม้จะมีน้ำตาแต่ก็จะมีรอยยิ้มมาทดแทนที่น้ำตานั้นเสมอ พระองค์ท่านทรงห่วงใยและคอยดูแลลูกๆของพระองค์ให้คลายจากความทุกข์ พระองค์จะคอยดูแลความเป็นอยู่ของคนไทยและทรงคอยเตือนสติคนไทยให้มีความเป็นอยู่อย่างพอเพียง สามารถพึ่งพาตนเองได้ เพื่อให้เราอยู่กันอย่างเป็นธรรมชาติ พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ไม่เบียดเบียนกันตามทฤษฎีเศรษฐกิจพอเพียงของพระองค์ท่าน รวมถึงมีชีวิตที่ราบเรียบอยู่กันอย่างสงบสุข ไม่เข่นฆ่ากัน

        เดือนมิถุนายนนี้ เป็นเดือนที่พระองค์ท่านทรงครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ข้าพเจ้าและลูก ๆ คนไทยทุกคนขอรวมดวงใจตั้งจิตอธิษฐานให้องค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจงมีพระชนมายุยิ่งยืนนาน มีพระพลานามัยที่แข็งแรง ทรงอยู่เป็นร่มโพธิ์ร่มไทรเป็นศูนย์รวมจิตใจของคนไทยทุกๆ คน และข้าพเจ้าจะขอยึดมั่นในการทำความดีเพื่อเทิดทูนพระคุณของพระองค์ท่านตราบนานเท่านาน

         เรื่องสามก๊ก ตอนจูล่งฝ่าทัพรับอาเต๊า  คัดมาจากหนังสือสามก๊กของเจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 37 ฉบับราชบัณฑิตยสภาชำระ เป็นวรรณกรรมร้อยแก้วประเภทนิทานที่ได้รับการยกย่องจากวรรณคดีสโมสรว่าเป็นหนังสือที่แต่งดียอดเยี่ยมประเภทร้อยแก้วคู่กับหนังสือาชาธิราช

        การอ่านออกเสียงบทร้อยแก้วจะอ่านออกเสียงแบบธรรมดาเพื่อสื่อสารให้ผู้อื่นเข้าใจเรื่องราว การอ่านออกเสียงบทร้อยแก้วนี้ใช้กันมากในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะผู้ที่มีอาชีพอ่านข่าว อ่านรายงาน อ่านบทความทางวิทยุ โทรทัศน์ หรือบุคคลที่อ่านสุนทรพจน์ เป็นต้น ผู้อ่านจะต้องอ่านให้น่าฟัง ใช้เสียงพูดธรรมดา แต่มีการเน้นถ้อยคำเพื่อให้ผู้ฟังเกิดความสนใจและเข้าใจเรื่องราวที่อ่าน สามารถรับสารได้อย่างถูกต้องครบถ้วน

หลักการอ่านร้อยแก้วมีดังนี้

1.อ่านให้น่าฟัง ผู้อ่านจะต้องลองซ้อมอ่านโดยอ่านในใจครั้งหนึ่งก่อน เพื่อให้รู้เรื่องราวที่อ่านสามารถเข้าใจบทอ่านอย่างถูกต้อง เพื่อจะได้ถ่ายทอดเรื่องราวที่อ่านได้อย่างมีประสิทธิภาพจะต้องเข้าใจความหมายของคำ ถ้อยคำ สำนวนที่อ่านเข้าใจความคิดสำคัญของเรื่องที่อ่าน จึงจะสามารถเว้นวรรคตอนการอ่านให้ถูกต้องตามเรื่องราว สามารถใช้น้ำเสียงได้น่าฟัง มีการเน้นถ้อยคำอย่างถูกต้องสัมพันธ์กับเนื้อเรื่อง และอ่านได้อย่างคล่องแคล่วราบรื่นไม่ตะกุกตะกัก

2.อ่านให้ถูกต้องตามอักขรวิธีหรืออ่านให้ถูกต้องตามความนิยม การอ่านเป็นเรื่องของทักษะซึ่งจะต้องมีการฝึกฝนการอ่านอยู่เสมอ โดยอ่านให้ถูกต้องตามอักขรวิธี คำบางคำอ่านตามความนิยม ผู้อ่านจะต้องทราบหลักเกณฑ์ต่าง ๆ ในการอ่านคำต้องหมั่นสังเกตการอ่านของผู้อื่น คำใดควรอ่านอย่างไร ถ้าไม่แน่ใจควรใช้พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ช่วยตัดสินการอ่าน

3.อ่านให้ชัดเจน ได้แก่ อ่านออกเสียง พยัญชนะ สระ และวรรณยุกต์ อย่างถูกต้อง เช่น การอ่านออกเสียง ร – ล หรือคำควบกล้ำ ชัดเจน การอ่านไม่ชัดเจน นอกจากจะแสดงให้เห็นว่าผู้อ่านขาดความระมัดระวัง แล้วยังขาดการศึกษาอีกด้วย

4. อ่านมีจังหวะ แบ่งวรรคตอนให้ถูกต้อง ภาษาไทยจะต้องเว้นวรรคตอนให้ถูกที่ ผู้อ่านต้องอ่านเรื่องนั้น ๆ ให้เข้าใจเสียก่อน เพื่อจะได้แบ่งวรรคตอนได้ถูกต้อง ฝึกการอ่านให้มีวรรคตอน ผู้อ่านอาจทำเครื่องหมาย / คั่นข้อความที่เว้นวรรค ถ้าผู้อ่านอ่านผิดวรรคตอนย่อมทำให้ความหมายผิดไปด้วย เช่น

“ ห้ามผู้หญิงนุ่งกางเกงในเวลาทำงาน”   มีความหมายว่า — ในเวลาทำงานห้ามผู้หญิงนุ่งกางเกงมาทำงาน

ถ้าเว้นวรรคตอนการอ่านผิดเป็นดังนี้ “ ห้ามผู้หญิงนุ่งกางเกงใน / เวลาทำงาน” ความหมายจะเปลี่ยนไป

ความหมายของบทร้อยกรอง

บทร้อยกรอง คือ งานเขียนที่นำถ้อยคำมาประกอบกันโดยมีลักษณะบังคับ จำกัดคำและ

วรรคตอนให้รับสัมผัสกันไพเราะตามกฎเกณฑ์ที่วางไว้ในฉันทลักษณ์   คำว่าร้อยกรองนี้ เรียกกันได้หลายชื่อ           เช่น กวีนิพนธ์ กาพย์กลอน กาพย์ กลอน ฉันท์  คำกานท์ คำประพันธ์ คำประดับ และกวีวัจนะ ซึ่งคำต่าง ๆ นี้  ในสมัยก่อนมีความหมายกว้าง หมายถึง  คำประพันธ์ทุกชนิด

 รูปแบบของบทร้อยกรอง

          รูปแบบของบทร้อยกรองหรือคำประพันธ์ไทย ได้แก่ถ้อยคำที่นำมาเรียบเรียงกันโดยมีกำหนด

เอาไว้เป็นแบบแผน จำแนกออกเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ๕ ประเภท ได้แก่  ๑. กลอน  ๒. โคลง

๓. ร่าย  ๔. กาพย์   ๕. ฉันท์

บทร้อยกรอง เช่น

ความโกรธนั้นมันเหมือนทะเลบ้า            คลื่นซัดซ่าสาดโครมโหมถลา
ลมกระหน่ำซ้ำคลื่นครืนมา                   เหมือนอุราพลุ่งโชติเพราะโกรธกัน

นกเหง้าหน้างามลาย	คือดาวรายพรายเพริศเพรา
ย่อมกินถิ่นลำเนา	พาคู่เคล้าเฝ้าชมกัน
นกขมิ้นเหลืองหลากหลาย	มีสะพายหมายสองคาง
เหลืองอร่ามงามปีกหาง	เห็นสำอางช่างมีพรรณฯ

การอ่านออกเสียงบทร้อยกรอง
การอ่านออกเสียงร้อยกรอง เป็นการอ่านที่มุ่งให้เกิดความเพลิดเพลินซาบซึ้งในรสของคำประพันธ์ ซึ่งจะต้องอ่านอย่างมีจังหวะ ลีลา และท่วงทำนองตามลักษณะคำประพันธ์เเต่ละชนิด
การอ่านบทร้อยกรอง อ่านได้ ๒ แบบ ดังนี้
๑.  อ่านออกเสียงธรรมดา เป็นการอ่านออกเสียงพูด ตามปกติเหมือนกับอ่านร้อยแก้ว แต่มีจังหวะวรรคตอน
๒.  อ่านเป็นทำนองเสนาะ เป็นการอ่านมีสำเนียงสูง ต่ำ หนัก เบา ยาว สั้นเป็นทำนองเหมือนเสียงดนตรี มีการเอื้อนเสียง เน้นสัมผัส ตามจังหวะ ลีลาและท่วงทำนองตามลักษณะบังคับของบทประพันธ์ให้ชัดเจนเเละเหมาะสม

หลักเกณฑ์ในการอ่านออกเสียงร้อยกรอง
๑.  ศึกษาลักษณะบังคับของคำประพันธ์ เช่น การเเบ่งจังหวะจำนวนคำสัมผัสเสียง วรรณยุกต์ เสียงหนักเบา  เป็นต้น
๒.  อ่านให้ถูกต้องตามลักษณะบังคับของคำประพันธ์
๓.  อ่านออกเสียง ร ล คำควบกล้ำให้ชัดเจน
๔.  อ่านออกเสียงดังให้ผู้ฟังได้ยินทั่วถึง ไม่ดังหรือค่อยจนเกินไป
๕.  คำที่รับสัมผัสกันต้องอ่านเน้นเสียงให้ชัดเจน ถ้าเป็นสัมผัสนอกต้องทอดเสียงให้มีจังหวะยาวกว่าธรรมดา
๖.  มีศิลปะในการใช้เสียง เอื้อนเสียง และทอดจังหวะให้ช้าจนจบบท

ข้อควรคำนึงในการอ่านบทร้อยกรอง
การอ่านบทร้อยกรอง หรือทำนองเสนาะ ให้ไพเราะและประทับใจผู้ฟังมีข้อควรปฏิบัติ ดังนี้
๑.  ก่อนอ่านทำนองเสนาะควรรักษาสุขภาพให้ดี มีความพร้อมทั้งกายและใจ จะช่วยให้มั่นใจมากขึ้น
๒.  ตั้งสติให้มั่นคง ไม่หวั่นไหว ตื่นเต้น ตกใจ หรือประหม่า ควรมีสมาธิก่อนอ่านเเละขณะกำลังอ่าน เพื่อไม่ให้เกิดข้อผิดพลาด
๓.  ก่อนอ่านควรตรวจดูบทอ่านอย่างคร่าวๆ และรวดเร็วเพื่อพิจารณาคำยาก หรือการผันวรรณยุกต์ และอื่นๆ
๔.  พิจารณาบทที่จะอ่าน เพื่อตัดสินใจ เลือกใส่อารมณ์ในบทอ่านให้เหมาะสมสอดคล้องกับเนื้อความ
๕.  หมั่นศึกษาและฝึกฝนการอ่านทำนองเสนาะจากผู้รู้เกี่ยวกับกลวิธีต่างๆอยู่เสมอ จึงจะทำให้สามารถอ่านทำนองเสนาะได้อย่างไพเราะ

คุณค่าของการอ่านทำนองเสนาะ
๑.  ผู้ฟังเห็นความงามของบทร้อยกรองที่อ่าน
๒.  ผู้ฟังได้รับความไพเราะและเกิดความซาบซึ้ง
๓.  เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน
๔.  จดจำบทร้อยกรองได้รวดเร็วเเม่นยำ
๕.  ช่วยกล่อมเกลาจิตใจให้เป็นคนอ่อนโยน
๖.  ช่วยสืบทอดวัฒนธรรมในการอ่านทำนองเสนาะไว้เป็นมรดกของชาติ

วิธีการอ่านทำนองเสนาะจากคำประพันธ์
กลอนสุภาพ นิยมอ่านเสียงสูง ๒ วรรค และเสียงต่ำ ๒ วรรค
การเเบ่งจังหวะวรรคในการอ่าน มีดังนี้
     วรรคละ ๖ คำ อ่าน    ๒/๒/๒    OO/OO/OO
     วรรคละ ๗ คำ อ่าน    ๒/๒/๓    OO/OO/OOO
     วรรคละ ๘ คำ อ่าน    ๓/๒/๓    OOO/OO/OOO
     วรคคละ ๙ คำ อ่าน    ๓/๓/๓    OOO/OOO/OOO
ตัวอย่าง
การเเบ่งจังหวะวรรคละ ๖ คำ
      ไผ่ซอ/อ้อเสียด/เบียดออด//         ลมลอด/ไล่เลี้ยว/เยวไผ่//
      ออดเเอด/แอดออด/ยอดไกว//      แพใบ/ไล้น้ำ/ลำคลอง//

การเเบ่งจังหวะวรรคละ ๘ คำ
      เเล้วสอนว่า/อย่าไว้/ใจมนุษย์         มันเเสนสุด/ลึกล้ำ/เหลือกำหนด
      ถึงเถาวัลย์/พันเกี่ยว/ที่เลี้ยวลด//   ก็ไม่คด/เหมือนหนึ่งใน/น้ำใจคน//

กาพย์ยานี ๑๑ มีจำนวนคำ ๑๑ คำ นิยมอ่านเสียงสูงกว่าปกติจึงจะเกิดความไพเราะ
การเเบ่งจังหวะวรรดในการอ่าน มีดังนี้
      วรรคหน้า ๕ คำ อ่าน     ๒/๓     OO/OOO
      วรรคหลัง ๖ คำ อ่าน     ๓/๓     OOO/OOO
ตัวอย่าง การเเบ่งจังหวะกาพย์ยานี ๑๑
              เรื่อยเรื่อย/มารอนรอน//           ทิพากร/จะตกต่ำ//
      สนธยา/จะใกล้ค่ำ//                          คำนึงหน้า/เจ้าตราตรู
              เรื่อยเรื่อย/มาเรียงเรียง//          นกบินเฉียง/ไปทั้งหมู่//
      ตัวเดียว/มาพลัดคู่//                          เหมือนพี่อยู่/ผู้เดียวดาย//

ใบงาน  จงตอบคำถามต่อไปนี้

1.       จงบอกความหมายของบทร้อยแก้ว 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2.       จงอธิบายหลักการอ่านร้อยแก้ว

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.       อธิบายวิธีการอ่านบทร้อยกรอง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

งานกรต    ให้นักศึกษาเขียนเรียงความเกี่ยวกับการป้องกันยาเสพติด   หรือเรียงความเรื่องการอยู่แบบพอเพียงของข้าพเจ้า

แบบทดสอบย่อยครั้งที่ 2

คำชี้แจง  ให้นักศึกษาเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียว

๑. ข้อใดกล่าวถึงบทร้อยกรองได้ถูกต้อง

 ก. บทร้อยกรองมีความซับซ้อน ค าศัพท์ยากพอ ๆกับร้อยแก้ว

 ข. บทร้อยกรองมีลักษณะบังคับฉันลักษณ์ประเภทจ านวนวรรค จ านวนค าชัดเจน

 ค. การเทศน์มหาชาติไม่ใช่บทร้อยกรองเป็นเพียงค าสอนธรรมะของพระสงฆ์

 ง. การถอดความจากบทร้อยกรองเป็นการสรุปสาระส าคัญทั้งเรื่อง

๒. “ลิลิต” เกิดจากการนำร้อยกรองประเภทใดมาแต่งร่วมกัน

 ก. โคลง กับ ร่าย       ข. ฉันท์ กับ โคลง     ค. กาพย์ กับ โคลง     ง. ร่าย กับ กาพย์

๓. ข้อใดกล่าวถูกต้องที่สุดเกี่ยวกับการจับใจความจากบทร้อยกรอง

 ก. ต้องเปลี่ยนบุรุษสรรพนามใหม่ให้เหมาะสม

 ข. สรุปสาระสำคัญต้องคงค าศัพท์เดิมไว้

 ค. หากเนื้อความตอนใดไม่สมบูรณ์สามารถหาค าเชื่อมมาต่อเติมได้

 ง. เพื่อความรวดเร็วในการจับใจความไม่จ าเป็นต้องอ่านและถอดความทีละวรรค

๔. การอ่านในใดเป็นการอ่านให้ความบันเทิง

 ก. อ่านค้นพบสุสานไดโนเสาร์                 ข. อ่านข่าวดาราชื่อดังเกิดอุบัติเหตุ

 ค. อ่านข่าวการรับสมัครเลือกตั้ง ส.ส.        ง. อ่านข่าวเปิดตัวภาพยนตร์เรื่องใหม่

๕. ข้อใดไม่ใช่ประโยชน์ของการอ่านหนังสือ

 ก. ช่วยให้ได้ความรู้                            ข. ช่วยให้ได้ความบันเทิง

 ค. ช่วยให้พูดคุยกับเพื่อนได้                  ง. ช่วยให้ร้องเพลงได้ไพเราะ